Zorg in perspectief van de cliënt

Beste Guus, Beste Rob,

Om te beginnen heel veel dank voor de uitnodiging om als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde te mogen reflecteren op de drie essays over het mooie thema ‘Zorg in het perspectief van de cliënt’. Ik doe dat graag.

Graag sta ik eerst even stil bij de NVvH. Het is niet vanzelfsprekend dat u ons kent. In ons land is de Nederlandse Vereniging van Heelkunde dé wetenschappelijk vereniging waarbinnen alle chirurgen en chirurgen in opleiding zich verenigd hebben. In totaal hebben wij ruim 2200 leden. Hiervan zijn er 1350 actief als chirurg; ruim 400 chirurgen zijn momenteel in opleiding. Het borgen van de kwaliteit en de veiligheid van de chirurgische zorg is voor ons een belangrijk speerpunt. Hiertoe doen wij veel wetenschappelijk onderzoek en onder ons bevinden zich op dit moment dan ook 75 hoogleraren. Wij zijn ook een actieve en levendige vereniging; bijna 350 leden zijn actief in commissie of werkgroepen van de NVvH.

Beste Guus, we kennen elkaar al jaren. De eerste keren dat wij elkaar ontmoetten was ik werkzaam in het Erasmus Medisch Centrum en zat jij aan de andere kant van de tafel als bestuurder van Achmea, tegenwoordig Zilveren Kruis. Het was de tijd waarin de laproscopische chirurgie nog in de kinderschoenen stond. Onder andere als gevolg van deze techniek zijn chirurgische ingrepen vele malen minder ingrijpend geworden. Het is een enorme stap voorwaarts geweest dat wij nu kunnen opereren via kijkoperaties waarbij operatiewondjes van maximaal 1 cm ontstaan in plaats van een grote wond. De patiënt heeft veel minder pijn en kan vele malen sneller weer aan het werk of andere activiteiten hervatten.

In ‘Zorg in Perspectief van de cliënt’ schetsen jullie bijzonder uitgebreid en gepersonifieerd in de figuur van ‘mevrouw Janssen uit Emmen’ dat wij momenteel van een ‘tijdperk van verandering’ naar een ‘verandering van tijdperk’ gaan: van VOOR de patiënt, via MET de patiënt naar DOOR de patiënt. Nieuwe technologieën zoals smartwatches met health monitoring apps en toepassingen via internet zorgen er voor dat patiënten zelf regie kunnen nemen. Jullie maken hierbij de vergelijking met de bankensector en de energieproductie en spreken over het ‘prosumentenmodel’. De consument wordt deels zijn eigen producent; het onderscheid tussen consument en producent vervaagt, óók in de medisch specialistische zorg. Een concreet voorbeeld dat wij allen kennen is natuurlijk de telerevalidatie bij mensen met hartfalen of COPD.

Ook ik ben van mening dat er de komende decennia fundamentele veranderingen zullen plaatsvinden. De digitale revolutie in de zorg en de medische wetenschap is een gegeven. E-health is de kinderschoenen ontgroeid. Binnen de medisch specialistische zorg en de chirurgie ontwikkelen allerlei technologieën zich razendsnel. Denk aan: robotica, 3D-printen, Artificial Intelligence, personalized medicine, augmented reality of virtual reality.

Een paar concrete voorbeelden. Op 31 januari van dit jaar verscheen er in het NRC een artikel met als titel: ‘De software die slimmer is dan de dokter’. Geschetst werd dat zelflerende algoritmes inmiddels even goed en wellicht zelfs beter in staat zijn dan dokters om kanker op te sporen. We konden lezen dat onderzoekers van Google Health en Google Deep Mind samen met Britse en Amerikaanse wetenschappers een algoritme hebben ontwikkeld dat borstkanker beter op röntgenfoto’s kan detecteren dan zes radiologen. Verwezen werd naar een artikel in het toonaangevende 'Nature’.

Ook in de chirurgie kennen we voorbeelden. Zo gaat het voor ons als chirurgen veel betekenen als ontwikkelingen op het terrein van de robotica en Artificial Intelligence elkaar gaan vinden. Wij hebben dan niet alleen meer te maken met het voordeel dat de robot in een kleine ruimte heel precies kan opereren. Maar we krijgen te maken met een operatierobot die zich ontwikkelt tot kenniscentrum. Meerdere diagnostische mogelijkheden kunnen op dit moment al worden geïntegreerd. Denk aan het inzetten van infrarood licht met behulp waarvan gezond weefsel van tumorweefsel kan worden onderscheiden. En wie weet wat er nog voor ons in het verschiet ligt? Wellicht krijgen wij ooit te maken met een operatierobot die feedback geeft op ons handelen. En tegen de chirurg die achter de joysticks zit, zegt: ‘beste dokter, jij gaat hier nu rechtsaf, maar weet dat 90% van jouw collega’s in dit geval links af zijn geslagen en by the way ook minder complicaties hebben veroorzaakt’.

Vanzelfsprekend zijn er meer voorbeelden. Zoals de samenwerking tussen een ziekenhuis, een aantal chirurgen bariatrie en Philips in de ontwikkeling van een Biosensor die een aantal essentiële lichaamsfuncties meet. Het doel hiervan is om de ligduur voor patiënten nog meer te verkorten en om de zorg al heel snel na de operatie thuis te verlenen. In het ziekenhuis wordt hiertoe een virtueel zorgcentrum ingericht. Dit voorbeeld deed mij onmiddellijk denken aan de publicatie ‘No place like home’ van Gupta Strategists, waar met het vliegtuig als metafoor aannemelijk wordt gemaakt dat de patiënt straks achter de stuurknuppel zit, de verpleegkundige de co-piloot is en de dokter de verkeersleider in de luchtverkeerstoren wordt. Het zal duidelijk zijn dat dergelijke ontwikkelingen verdergaande consequenties hebben; voor de rollen van de dokters en de verpleegkundigen.

Ik ga volledig met jullie mee in jullie constatering dat het én de technologische ontwikkelingen zijn én de ontwikkelingen bij patiënten (beter opgeleid, beter geïnformeerd, een betere inkomenspositie) die maken dat de organisatie van de ziekenhuiszorg verandert. Zorg op de Juiste Plek is inderdaad een beweging die al lang is begonnen. Illustratief is dat het aantal ligdagen in ziekenhuizen van ongeveer 10 miljoen in 2012 is gedaald naar ongeveer 8,4 miljoen in 2017.

Verdergaande regionalisatie met een goede inrichting van de acute én de electieve zorg is mijns inziens een belangrijke volgende stap. Dit komt de kwaliteit van de zorg ten goede. De minister is momenteel bezig met het schrijven van ‘een Contourennota’; een nota waarin voorstellen worden ontwikkeld voor een toekomstbestendige inrichting van de zorg. Het stimuleren van regionale samenwerking en netwerkvorming op geleide van patiëntengroepen zou mijns inziens een leidend principe moeten worden. Er ligt een belangrijke taak voor de politiek om belemmeringen, bijvoorbeeld rondom mededinging, op te heffen.

Voor ons als chirurgen zal een begrip als het ‘prosumentenmodel’ een andere uitwerking krijgen dan bijvoorbeeld voor de zorg die in het gemeentelijk domein wordt geboden. Voor ons is belangrijk dat ons handelen is gebaseerd op uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Het is niet voor niets dat wij als één van de eerste beroepsgroepen in het medisch domein het initiatief hebben genomen tot

het opzetten van kwaliteitsregistraties. Chirurgen hebben aan de basis gestaan van DICA: de Dutch Institute for Clinical Auditing. Op basis van uitkomsten van onderzoek kunnen wij onze behandelingen blijvend verbeteren. De uitdaging die voor ons ligt, is om te gaan snoeien in het aantal proces- en structuurindicatoren en in te zetten op de ontwikkeling van uitkomstindicatoren. Daarnaast wordt essentieel om de beschikbare data ook te ontsluiten voor overleg met patiënten in de spreekkamer. De NVvH zet daarom de komende jaren zwaar in op ‘Samen Beslissen’ en de ontwikkeling van Keuzehulpen. Zodat wij samen met patiënten en gebaseerd op de meest actuele wetenschappelijk inzichten passende keuzes kunnen maken.

Beste Guus en Rob, met jullie essays hebben jullie ons enorm geïnspireerd. Nogmaals dank voor de uitnodiging om hier te staan en om vanuit de heelkunde op jullie gedachtegoed te mogen reflecteren. Wij voelen ons bevoorrecht en vereerd!

Bronnen

https://www.zorgvisie.nl/telezorg-vermindert-aantal-opnames/

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/31/de-software-die-slimmer-is-dan-de-d...

https://www.nature.com/articles/s41586-019-1799-6

https://www.mijngezondheidsgids.nl/stormachtige-ontwikkeling-robotchirur...

https://www.zorgvisie.nl/rijnstate-gaat-van-750-naar-450-000-bedden/

https://www.zorgvisie.nl/programma-bariatriehome-moet-leiden-tot-daling-...

https://gupta-strategists.nl/storage/files/Gupta_strategists-Overig-stud...

http://introductie.2025.demedischspecialist.nl

Voor meer informatie klik hier