Ondersteuning bij tuchtzaken: Hoe peer support collega’s helpt
Als chirurgen dragen wij enorme verantwoordelijkheden en worden we geconfronteerd met complexe uitdagingen. Wellicht één van de moeilijkste momenten voor een chirurg is wanneer hij of zij te maken krijgt met een ernstig incident, of een tuchtzaak. In zo’n situatie kunnen gevoelens van onzekerheid, stress en zelfs isolatie de boventoon voeren.
Om leden van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde in deze periodes van steun te voorzien, is het peer support-programma opgezet. Chirurgen en aios kunnen hierbij rekenen op de begeleiding en ervaring van collega's die zelf soortgelijke situaties hebben doorstaan of als arts-lid in het tuchtcollege hebben gefungeerd. In dit interview spreken we met Mariska Scheuer, chirurg en een van de initiatiefnemers en peer supporter van de NVvH, over haar rol en ervaringen binnen dit ondersteuningsprogramma.
Waarom peer support?
Mariska raakte via haar werk op de afdeling kwaliteit en patiëntveiligheid in het UMCU betrokken bij de peer support-groep. Haar ervaring als mediator en senior inspecteur bij de IGZ maakte haar uiterst geschikt voor deze rol. "Ik ben als mediator gevraagd om jonge pathologen aios bij te staan in een conflict met een opleider," vertelt Mariska. "Het ging om het missen van een melanoom onder hoge werkdruk, en ik zag hoe ingrijpend dit soort situaties kunnen zijn."
Deze ervaring, gecombineerd met haar betrokkenheid bij het calamiteitenteam, maakten dat Menno Vriens in zijn rol als bestuurslid van de NVvH haar vroeg om een club bijeen te brengen. “Dat is goed gelukt, binnen de NVvH hebben we een groep getrainde chirurgen èn peer-supporters. Toch denk ik dat het alleen echt werkt als de hulp actief wordt aangeboden. Dat doen we nu nog niet. Er is dus nog ruimte voor verbetering.”
Hoe werkt peer support?
Het peer support-programma richt zich op het bieden van ondersteuning kort na een ernstig incident of tuchtzaak. "Het beste zou zijn als we binnen 48 uur na een ernstig incident een gesprek hebben," legt Mariska uit. In dat eerste gesprek draait het om hoe het nu gaat met de betreffende chirurg. "Kun je nog functioneren? Wat heb je nodig en zijn er drempels om in gesprek te gaan met familie, collega’s of het ziekenhuisbestuur?"
Na een aantal weken volgt een tweede gesprek, en enkele maanden later nog een laatste. Hierbij kijkt de peer supporter naar signalen die wijzen op problemen met de verwerking. "Zijn mensen nog aan de tranquillizers of durven ze de OK niet meer op? Dan gaat het niet goed," zegt Mariska. Schuldgevoelens, schaamte en problemen in de samenwerking met collega’s kunnen ontstaan.
Uitdagingen bij tuchtzaken
Jaarlijks worden er zo’n 650 tuchtzaken ingediend tegen artsen, waarvan slechts 16% gegrond is. Veel klachten gaan over communicatie. "Maar een procedure bij het tuchtcollege duurt gemiddeld zeven maanden, en dat levert enorm veel stress op," aldus Mariska. "Je voelt je aangevallen, gecriminaliseerd, machteloos en boos. Dit kan een negatief effect hebben op zowel je gezondheid als je professioneel functioneren."
Ze benadrukt het belang van tijdige actie bij een tuchtzaak. "Meld het direct bij je bestuur maar óok vooral bij je maten. Regel juridische bijstand én peer support, want het doet veel met je als arts en als persoon."
De waarde van peer support
Wat biedt peer support concreet in deze situaties? Volgens Mariska is een luisterend oor van een onafhankelijke collega van groot belang. "Fouten maken is menselijk, en ernstige complicaties horen bij ons vak. Maar een luisterend oor kan veel betekenen en behoedt je misschien ook om direct weer volop aan de slag te gaan.” Mariska legt uit: “Omdat de kans op een fout juist na een emotionele gebeurtenis groot is."
Daarnaast benadrukt ze de vertrouwelijkheid en veiligheid van het peer support-programma: "We zijn vakgenoten, we’ve been there, we’ve done it. Je kunt op veilige wijze alles bij ons kwijt. Ook over situaties van grensoverschrijdend gedrag of onrechtvaardige behandeling."
Een oproep aan collega’s
Voor veel chirurgen is het moeilijk om hulp te vragen bij een klacht- of tuchtzaak, vaak uit schaamte of trots. Mariska's boodschap is helder: "Investeer nu in hulp en zet je over die schaamte heen. Dat is honderd keer beter dan dat je op termijn uitvalt met een burn-out of erger."