3,4 miljoen subsidie voor duurzame chirurgie: in gesprek met Nicole Bouvy

Een groep van tien ziekenhuizen en klinieken gaat op initiatief van Maastricht UMC onderzoek doen naar duurzame chirurgie. Het onderzoek richt zich op het verminderen van de milieubelasting van operatiekamers. Hiervoor ontvangen de ziekenhuizen een subsidie van €3,4 miljoen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Het onderzoek wordt uitgevoerd onder leiding van hoogleraar innovatieve chirurgische technieken in Maastricht UMC en NVvH secretaris Nicole Bouvy.

Nicole, van harte gefeliciteerd met de subsidie van 3.4 miljoen euro van NWO! Waarom is dit onderzoek van belang en wat is jouw rol hierin? 
“In Nederland draagt de gezondheidszorg bij aan 7-8% van de totale uitstoot van broeikasgassen. Binnen ziekenhuizen wordt maar liefst 20% hiervan geproduceerd door de activiteiten op de operatiekamer. Dit omvat diverse aspecten, waaronder de verwerking van afval, het gebruik van inhalatiegassen voor anesthesie, het energieverbruik voor de luchtbehandeling en de aanwezigheid van medicijnresten in het afvalwater.

In ziekenhuizen wordt momenteel aanzienlijke aandacht besteed aan duurzaamheid, met initiatieven zoals de Green Deal Zorg 3.0 en verschillende 'Green Teams'. Hierbij gaat het vaak om kleine lokale initiatieven. Het is echter tijd dat het probleem nu grootschalig wordt aangepakt, waarbij het gedrag van mensen structureel wordt onderzocht en aangepast. We hebben hiervoor een multi- en trans disciplinair team samengesteld. Dit team bestaat uit onderzoekers, medische professionals, verpleegkundigen, psychologen, filosofen, mensen van de afdeling inkoop, beleidsmakers en vertegenwoordigers uit de farmaceutische en medische instrumenten industrie, evenals vertegenwoordigers van waterschappen, TNO en het RIVM.”

Hoe wordt gedrag en ethiek ingezet om milieuvriendelijke chirurgie te bevorderen en welke rol spelen filosofen en ethici in dit onderzoek?
"CAREFREE richt zich met name op twee cruciale aspecten voor verandering binnen de zorgsector: gedrag en ethiek. Het nemen van duurzame beslissingen hangt grotendeels af van gedrag. Als we een duurzamere aanpak op structurele wijze willen implementeren, is gedragsverandering essentieel. Dit is de reden waarom we psychologen hebben betrokken bij ons onderzoek. Eerst willen we begrijpen waarom individuen bepaalde keuzes maken. Vervolgens willen we dit gedrag beïnvloeden en ervoor zorgen dat betrokken professionals daadwerkelijk vertrouwen hebben in en accepteren dat een duurzamere werkwijze noodzakelijk is. Door deze aanpak verwachten we dat dit op termijn structurele veranderingen teweeg zal brengen.

Ethiek speelt ook een cruciale rol. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van wegwerpmaterialen. Dit is het gevolg van afwegingen die we maken met betrekking tot veiligheid: als het gebruik van wegwerpmaterialen veiliger is dan herbruikbare materialen, zelfs als het verschil minimaal is, kiezen we voor wegwerpmaterialen. Milieuoverwegingen zijn tot nu toe nooit opgenomen in deze besluitvorming. De meeste keuzes werden gemaakt op basis van patiëntveiligheid en kosten. Ons doel is om deze kwestie aan de orde te stellen: hoe zou de afweging verlopen als we de milieubelasting van wegwerpmaterialen wel meenemen? Hoeveel verbetering van de patiëntveiligheid rechtvaardigt de milieubelasting? Dit zijn complexe ethische vraagstukken waar we ten tijde van de huidige global warming met zijn allen gedachten over moeten vormen. Weegt het voordeel van een individu op tegen het nadeel van de hele maatschappij?”

Wat hoop je dat de resultaten van het onderzoek zullen opleveren voor de toekomst van duurzame chirurgie?
“We hopen dat de resultaten van CAREFREE de toekomst van duurzame chirurgie aanzienlijk zullen beïnvloeden. Allereerst willen we graag zien dat het bewustzijn binnen de medische gemeenschap en ziekenhuisinstellingen wordt vergroot. Als professionals en instellingen zich meer bewust worden van de milieuconsequenties, kunnen ze doelgerichte stappen ondernemen.

Ten tweede hopen we dat de resultaten concrete richtlijnen en best practices zullen opleveren om duurzame besluitvorming te bevorderen, zonder te grote concessies te doen aan patiëntveiligheid.

Bovendien hopen we dat het onderzoek de discussie over ethische kwesties met betrekking tot duurzaamheid in de gezondheidszorg zal aanwakkeren. Dit kan leiden tot meer transparantie en openheid in de besluitvorming over de keuze tussen veiligheid en milieubelasting, wat uiteindelijk gunstig zal zijn voor zowel de gezondheidszorg als het milieu.”

Hoe kunnen andere ziekenhuizen en klinieken bevindingen en ervaringen implementeren?
"Het CAREFREE-project, met de participatie van vier academische ziekenhuizen, vier perifere ziekenhuizen en twee zelfstandige behandelcentra, biedt een waardevolle kans om duurzame praktijken in de gezondheidszorg in heel Nederland te bevorderen. De diversiteit aan deelnemende instellingen maakt het mogelijk om een breed scala aan benaderingen en oplossingen te onderzoeken en te ontwikkelen, welke vervolgens eenvoudig kunnen worden geïmplementeerd in ziekenhuizen en klinieken overal in het land.

Een belangrijk aspect van kennisdeling en verspreiding is het gebruik van sociale mediakanalen. Via deze platforms zullen de resultaten, best practices en lessen die zijn geleerd tijdens het CAREFREE-onderzoek, snel en effectief worden gedeeld met de bredere medische gemeenschap.

Bovendien zal het CAREFREE-project zich inzetten voor het produceren van wetenschappelijke publicaties en richtlijnen. Deze publicaties zullen gedetailleerde inzichten bieden in de methodologie, bevindingen en aanbevelingen van het onderzoek. Ze zullen fungeren als waardevolle bronnen voor zorgprofessionals, beleidsmakers en onderzoekers, die op zoek zijn naar concrete informatie over het implementeren van duurzaamheid in de gezondheidszorg. De ontwikkelde richtlijnen zullen praktische en meetbare stappen bevatten om duurzaamheid te bevorderen, wat ziekenhuizen en klinieken kan helpen bij de daadwerkelijke implementatie van milieuvriendelijke praktijken.”

Bedankt voor het interview en veel succes met het project! Waar wil je mee afsluiten? 
“Dit onderzoek is uiteraard teamwork en ik wil een aantal mensen speciaal hier noemen. Myrthe Eussen, inmiddels PhD studente op dit project heeft enorm geholpen om dit project met alle partners mogelijk te maken. Daarnaast wil ik in het bijzonder Philip de Reuver, Schelto Kruijff en Lianne Wellens noemen, alsmede alle chirurgen in de betrokken ziekenhuizen om dit project in goede banen te leiden. De ziekenhuizen die op dit moment betrokken zijn: AmsterdamUMC, UMCG, RadboudUMC, MUMC, Rijnstate, Laurentius Ziekenhuis, Spaarne Ziekenhuis, Isala, Annadal Kliniek, Heelkunde Instituut Nederland Amsterdam.”